لوله ، استوانه‌ای ( تیوب ) توخالی است که از آن برای جابه جایی یا نگهداری مایعات, گازها و مواد روان استفاده میکنند. لوله‌ها می‌توانند از مواد متفاوتی مانند آهن ( چدن , ورق گالوانیزه آبکاری شده ) ، فولاد ، پلی اتیلن و انواع پلاستیک ، شیشه , بتن و سیمان و غیره ( و این مواد می‌توانند بی پایان باشند ) ساخته شوند. لوله همچنین می‌تواند در استفاده های سازه‌ای به کار رود ,زیرا لوله تو خالی نسبت به قطعات توپر دارای سختی درواحد جرم بیشتری است. به عبارتی نیزلوله یک قطعه تیوب مانند یا سیلندر توخالی است که معمولاً (و نه لزوماً) دارای مقطعی گرد است و از آن برای جابه جایی محصولات از مکانی به مکان دیگر استفاده میشود. محصولاتی قابل جابه جایی با لوله هستند که بتوانند جریان پیدا کنند.
به طور معمولی کلمات لوله و تیوب به جای یکدیگر به کار می‌روند اما در صنعت و مهندسی این دو واژه هر کدام تعریفی مشخص و مخصوص به خود دارند. به طور خلاصه تیوب با قطر خارجی و لوله با قطر اسمی اندازه‌گیری میشود. لوله معمولابا سایز اسمی (NPS) مشخص میشود که در واقع عدد آن نمایانگر قطر خارجی لوله (OD) می‌باشد. رده لوله یا اسکجول (SCH) نمایانگرضخامت دیواره لوله است. سایز اسمی لوله (NPS) و قطر خارجی آن (OD) همیشه برابر نیستند.
در لوله‌های با سایز اسمی الی 12 سایز اسمی لوله و قطر خارجی مختلف هستند.
در لوله‌های با سایز اسمی 14 به بالا، سایز اسمی و قطر خارجی برابر می‌باشند.
ساختار لوله معمولاً سخت است و انعطافپذیری ندارد.
تیوب بیشتر با قطر خارجی (OD) و ضخامت دیواره (WT) مشخص میشود، اما امکان دارد برای مشخص کردن سایز آن از قطر داخلی (ID) هم استفاده شود. قطر خارجی (OD) در تیوب اندازه‌ای دقیق و مهم است. قطر خارجی اندازه‌گیری شده و قطر خارجی اعلام شده یا دقیقاً برابر هستند یا تفاوت ارقام آنها بسیار ناچیز و کم است. معمولاً نرخ تیوب از لوله گران‌تر است و این به علت سخت‌تر بودن پروسه تولید است. تیوب می‌تواند هم سخت و هم انعطاف‌پذیر باشد.
به طور کلی لوله‌ها استفاده بیشتری دارند و دامنه سایز آنها از نیم اینچ تا چند پا می‌باشد. تیوب‌ها معمولا در پروژه‌هایی استفاده میشوند که نیاز به قطر کمتر دارند. گرچه که لوله‌های 10 اینچی مرسوم هستند اما استفاده از تیوب 10 اینچی کمتر است. تفاوت میان ابعادهای متفاوت لوله در مقایسه به تیوب کمتر است. منظور از تفاوت ابعاد در اینجا تفاوت قطر، تفاوت ضخامت دیواره، تفاوت مقدار صافی لوله، تفاوت در مقدار گردی آن و… است. به طور کلی سطح های داخلی و خارجی تیوب‌ها در مقایسه به لوله‌ها نرم‌تر است. سازه‌های لوله‌ای تقریباً همیشه با استفاده از اتصالاتی همچون زانویی، سه‌راهی و … به هم متصل میشوند اما تیوب‌ها شکل داده شده، خم شده و در پیکربندی‌های متفاوت بکارگرفته میشوند.
لوله‌های گالوانیزه
لوله‌های چدن
لوله‌های پلاستیکی
لوله PE
لوله PVC
لوله PP
لوله ABS
لوله CPVC
لوله PB
لوله‌ها از جنس‌ها و ماده های متفاوتی ساخته میشوند مانند فلز، آلیاژ، سرامیک، شیشه، فایبرگلاس، بتن و پلاستیک می‌باشد. شرکت‌های مهندسی متخصصانی را برای مشخص کردن جنس لوله‌ها در اختیار دارند که متناسب با نوع پروژه نوع و جنس لوله را مشخص میکنند. تعیین جنس لوله به سرویس مایع، طراحی فشار و دما، هزینه‌ها و بعضی عامل های دیگر بستگی دارد. بیشتر لوله‌هایی که در صنایع نفت و گاز مورد استفاده قرار می‌گیرند بر اساس جنس لوله به صورت زیر دسته‌بندی میشوند:
لوله کربن استیل
لوله استنلس استیل
لوله فولادی آلیاژی
لوله فلزی گالوانیزه
لوله های گالوانیزه خود به دو دسته تقسیم می شوند : لوله های فولادی گالوانیزه و لوله های آهنی گالوانیزه. این دو نوع در بازار به لوله های آهنی سفید مشهورند و معمولا بین این دو نوع فرق گذاشته نمی شود در حالی که لوله های فولادی گالوانیزه نسبت با نوع آهنی آن سبک تر و براق تر است.
هر دو نوع لوله های گالوانیزه در شاخه های ۶ متری ساخته می شوند و در هر دو سر حدیده شده اند. قطر اسمی این لوله ها از اینچ تا ۸ اینچ دسته بندی شده اند. برای اتصال لوله های گالوانیزه نمی توان از پروسه جوشکاری استفاده کرد زیرا که درمقابل حرارت جوشکاری روی موجود در این لوله ها اکسید شده و گاز اکسید روی ایجاد شده برای تنفس خطرناک است.
این نوع لوله ها برای آبرسانی و گاهی برای تخلیه فاضلاب به کار برده می شوند ولی مورد استفاده اصلی آنها برای تهویه است. جنس این لوله ها از فولاد نرمی است که در ساختن آن ورقه فولاد را با فشار داخل قالب عبور داده و درز آن را جوش می دهند و بعد آنها را برای بیشتر شدن استقامت در مقابل اسیدها و زنگ زدگی ها روی اندود ( گالوانیزه ) می کنند.این نوع لوله ها در مقایسه به نوع آهنی در مقابل اسیدها استقامت کمتری دارند. برای گالوانیزه کردن لوله های فولادی از پیل شیمیایی یا پیل گالوانیک استفاده می کنند.
جنس این لوله ها آهن سفید نورد شده است که درز آن از طریق دستگاههای درز جوش بهم جوش داده می شود و سپس لوله را در فلز روی ذوب شده فرو می برند. این لوله ها از رنگ تیره و خاکستریشان شناخته می شوند.
جنس این لوله ها از چدن لوله چدن ریخته گری است و بر اساس نوع استفاده آنها انواع و میزان آلیاژ شکل و طول لوله نوع اتصالات آنها متفاوت است و بیشتر در سیستم لوله کشی فاضلاب و برای گرد آوری آب های سطحی استفاده می شوند.
لوله های چدنی که در سیستم فاضلاب به کار می روند به دو دسته هستند:
لوله های پلاستیکی به ۶ دسته جدامی شوند:
لوله های PE – پلی اتیلن
لوله های PVC – پی وی سی
لوله های PP – پلی پروپیلن
لوله های ABS
لوله های CPVC
لوله های PB
این لوله ها به رنگ تیره یا سیاه رنگ هستند. ضخامت و چگالی لوله های PE در مقایسه به لوله های PVC بیشتر است. این لوله ها لوله پلی اتیلندر در مقابل فشار متاثر از مواد جاری محکم تر اند.
اتصال لوله های PE به روش اتصال جوش حرارتی و جوش سر به سر انجام می شود.لوله ای PE به علت تحمل فشار بالا در شبکه پخش آب شهری استفاده دارند.
استقامت در مقابل خوردگی گالوانیكی
استقامت در مقابل پوسیدگی، سایش و ضربه
خاصیت انعطافپذیری مناسب
خاصیت جمع شوندگی
وزن سبک
استقامت عالی در مقابل زمین لرزه و رانش زمین
قابلیت اتصال بسیار محكم، بدون نشتی و در عین حال انعطاف پذیر
استقامت بالا در مقابل اشعه فرا بنفش خورشید
خصوصیات هیدرولیكی بسیار مطلوب
هزینه پایین تعمیر و نگهداری
اتصال لوله و قطعات ان بسیار آسانتر و سریعتر از بقیه لوله ها انجام می شود.
در نصب روکاری نیازی به رنگ آمیزی ندارد.
دارای وزن سبک هستند.
در مقابل مواد شیمیایی از استقامت زیادی بهره مند هستند.
لوله های PVC خشک در مقابل سرما بسیار حساس و شکننده می باشند.
در مقابل حرارت زیاد فرم و محکمی خود را از دست می دهند.
به علت توان استقامت کم جداره این لوله ها باید از فنر لوله باز کنی برای گرفتگی راه لوله ها استفاده نمود.
اتصال لوله های PVC از طریق چسب رایج تر است. قبل از اتصال باید در سطح لوله آلودگی زدائی انجام شود و لوله کاملا خشک باشد و بعد از اتصال ۱۰ تا ۱۵ دقیقه صبر کرد تا سفت شود.
استفاده لوله های PVC فشار قوی در سیستم های فاضلاب ساختمان به عنوان لوله های عمودی و گرد آوری کننده و لوله تخلیه اصلی فاضلاب است.
این لوله ها به رنگ سفید یا سبز لوله پلی پروپیلن وجود دارند و به علت خصوصیت منحصر به فرد در آبرسانی سیستم های کوچک پر استفاده هستند. اتصال لوله های پلی پروپیلن از طریق جوش حرارتی نامیده شده به اتو انجام می گیرد و این فرایند با ذوب موضعی سطح خارجی لوله و سطح داخلی اتصال انجام میشود.
لوله های PP در مقابل فشار بالای مواد روان مقاومند و محدوده دمایی قابل تحمل بسیاری دارند. ( ۵۰ تا ۸۵ درجه سانتی گراد ). به همین دلیل در هر دو سیستم آب سرد و گرم استفاده میشوند.
نقطه ضعف این لوله ها اثر پذیری از نور خورشید و شکنندگی آنهاست.
هر لوله بر اساس استاندارد های بین المللی مخصوص خود ساخته میشود که بر اساس آن باید در فشار، دما و وضعیت تعیین شده یک طول عمر مشخص شده مثلا 50 ساله داشته باشد. در استاندارد ها سایز، رنگ، وزن و پارامترهای فنی لوله با دقت گفته شده است. لوله ای که بر اساس همه وضعیت استاندارد تولید شده باشد حتما همانقدر عمر خواهد کرد که در استاندارد مشخص شده باشد البته برخی تولید کنندگان برای رسیدن به سود بیشتر روش تولید یا مصالح ساخت لوله دستکاری میکنند که برای تشخیص این لوله های بی کیفیت باید از مشاوره و راهنمایی افراد کار امد کمک بگیرید.
سازمان استاندارد ایران برای تولید لوله های متفاوت استاندارد های اجباری مشخص کرده مثل استاندارد 14427 برای ساخت لوله های پلی اتیلن. برخی سازمان ها آزمایشگاه ها و استاندارد مخصوص خود را دارند مانند وزارت جهاد کشاورزی بر اساس وضعیتی که مشخص کرده به تولید کنندگان لوله گرید یا درجه میدهد و برای اجرای طرح های کشاورزی مثل آبیاری فقط میتوان از لوله هایی استفاده کرد که از وزارت جهاد کشاورزی تأییده را دریافت کرده باشند. همچنین شرکت ملی گاز ایران هر ساله لیستی از تولید کنندگانی که لوله های خود را بر اساس وضعیت خواسته شده شرکت ملی گاز ایران تولید میکنند را نشر میکند.
برچسبها:لوله
