لوله کشی گاز توکار بهتر است یا روکار؟

لوله کشی گاز توکار بهتر است یا روکار؟ این سوال یکی از چالش‌های مهم در طراحی و اجرای تأسیسات ساختمان موقع لوله‌کشی گاز است. پاسخ به این سؤال ساده نیست، زیرا انتخاب میان این دو روش به عوامل متعددی از جمله نوع سازه، کاربری فضا، استانداردهای ایمنی، هزینه اجرا، شرایط نگهداری و حتی سلیقه‌ کارفرما بستگی دارد.

در ساختمان‌های مدرن، معمولاً تمایل به استفاده از لوله‌کشی توکار بیشتر است، زیرا جلوه‌ی ظاهری زیباتری دارد و فضای داخلی را تمیزتر نشان می‌دهد. در مقابل، در ساختمان‌های قدیمی یا مکان‌هایی که دسترسی سریع و تعمیر آسان اهمیت دارد، لوله‌کشی روکار ترجیح داده می‌شود. همچنین هنگام انتخاب نوع لوله‌کشی، توجه به قیمت لوله گاز و کیفیت آن نقش بسیار مهمی در تصمیم‌گیری دارد. برای آنکه دقیق‌تر بدانیم لوله‌کشی گاز توکار بهتر است یا روکار، باید ابتدا با اصول، ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های هر روش آشنا شویم. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

لوله کشی گاز توکار یا روکار؟

در روش لوله کشی گاز توکار، مسیر لوله‌ها درون دیوار یا کف کار گذاشته می‌شود و پس از تست نشت، با گچ یا ملات پوشانده می‌شود. این سیستم معمولاً در ساختمان‌های نوساز و پروژه‌های لوکس به‌کار می‌رود، زیرا ظاهر تمیزتر و زیباتری ایجاد می‌کند. البته در صورت نشت یا خرابی، دسترسی به لوله‌ها سخت‌تر و پرهزینه‌تر خواهد بود.

در مقابل، لوله کشی گاز روکار به‌صورت نمایان روی دیوار یا سقف اجرا می‌شود و با بست‌های فلزی مهار می‌گردد. این روش به دلیل دسترسی سریع، هزینه کمتر و سهولت تعمیر، در ساختمان‌های قدیمی، تجاری و کارگاه‌ها گزینه‌ بهتری است. هرچند از نظر ظاهری جذابیت کمتری دارد، اما در ایمنی عملی و نگهداری روزمره، برتری قابل‌توجهی دارد.

تفاوت لوله‌کشی گاز روکار و توکار

تفاوت میان لوله‌کشی گاز روکار و توکار را می‌توان از چند منظر فنی، اجرایی و ایمنی بررسی کرد. شناخت این تفاوت‌ها به مهندسان، مجریان پروژه و مالکان ساختمان کمک می‌کند تا با آگاهی کامل‌تر، روش مناسب‌تری را برای تأمین ایمن و پایدار گاز انتخاب کنند.

1-بررسی ایمنی در لوله کشی گاز روکار و توکار

در انتخاب بین لوله‌کشی گاز توکار و روکار، ایمنی به‌عنوان اصلی‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین معیار تصمیم‌گیری شناخته می‌شود. در لوله‌کشی توکار، چون مسیر لوله‌ها درون مصالح قرار دارد، احتمال آسیب فیزیکی کم‌تر است، اما در صورت بروز نشتی، تشخیص آن دشوار خواهد بود. ازاین‌رو، اجرای دقیق اتصالات و خمکاری لوله باید با دقت و تحت نظارت فرد متخصص انجام شود. به همین دلیل، شرکت گاز تأکید می‌کند که تمام مسیر قبل از پوشاندن باید با گاز نیتروژن تست فشار شود و تنها پس از تأیید کارشناس مجاز، پوشش نهایی انجام گیرد.

در مقابل، لوله‌کشی روکار دید مستقیم به مسیر لوله‌ها را فراهم می‌کند و در صورت بروز نشتی یا زنگ‌زدگی، تعمیر به‌سرعت انجام می‌شود. از این جهت، از نظر ایمنی عملیاتی، لوله‌کشی روکار مخصوصاً در فضاهایی مانند کارگاه‌ها، مغازه‌ها و ساختمان‌های قدیمی.گزینه‌ی مطمئن‌تری است.

2-بررسی اقتصادی و هزینه‌ها در دو روش لوله کشی گاز

هزینه یکی از پارامترهای تعیین‌کننده در انتخاب روش است. اجرای لوله کشی گاز توکار به دلیل نیاز به شیارزنی، جوشکاری دقیق، مصالح پوششی و زمان طولانی‌تر، هزینه بالاتری دارد. علاوه بر این، اگر پس از چند سال نیاز به تعمیر یا تغییر مسیر وجود داشته باشد، هزینه تخریب و بازسازی نیز به آن اضافه می‌شود.

در مقابل، روش روکار بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر است. در ساختمان‌هایی که از قبل ساخته شده‌اند، می‌توان بدون تخریب، مسیر لوله‌ها را اصلاح یا جایگزین کرد. با این حال، باید در نظر داشت که لوله‌های روکار بیشتر در معرض رطوبت و خوردگی قرار می‌گیرند، پس هزینه نگهداری سالانه اندکی بیشتر خواهد بود.

3-زیبایی و طراحی داخلی در شیوه لوله کشی توکار و روکار

زیبایی ظاهری یکی از دلایل اصلی انتخاب لوله کشی گاز توکار است. پنهان بودن مسیر لوله‌ها باعث می‌شود نمای داخلی خانه منظم‌تر و تمیزتر به نظر برسد. در فضاهای مسکونی لوکس یا اداری مدرن، این مسئله اهمیت زیادی دارد.

اما در برخی پروژه‌ها، حتی لوله‌کشی گاز روکار نیز می‌تواند جلوه زیبایی پیدا کند. با استفاده از رنگ‌آمیزی هماهنگ با دیوار، مسیر منظم و استفاده از بست‌های تزئینی، می‌توان لوله‌ها را به‌صورت بخشی از طراحی صنعتی نمایش داد.

در نتیجه، از نظر زیبایی، پاسخ به اینکه لوله کشی گاز توکار بهتر است یا روکار؟ باید گفت که به نوع فضا و سلیقه کارفرما بستگی دارد.

4- دوام و نگهداری در لوله کشی گاز توکار و روکار

دوام در لوله‌کشی گاز مستقیماً با جنس لوله و نحوه اجرا مرتبط است.

در سیستم توکار، چون لوله در معرض هوا نیست، احتمال زنگ‌زدگی کاهش می‌یابد. اگر لایه‌های ضد خوردگی و عایق به‌درستی اعمال شوند، عمر مفید لوله‌ها می‌تواند بیش از ۳۰ سال باشد.

در مقابل، در روش روکار، لوله‌ها در معرض دمای محیط، رطوبت و ضربه قرار دارند، اما با بازرسی دوره‌ای و رنگ‌آمیزی ضدزنگ، می‌توان عمر آنها را به بیش از ۲۰ سال رساند.

در نتیجه، از نظر دوام در شرایط نگهداری استاندارد، لوله‌کشی توکار طول عمر بیشتری دارد، اما نگهداری آن دشوارتر است.

5-نحوه اجرا و مسیرگذاری

یکی از اصلی‌ترین تمایزها در لوله‌کشی گاز توکار و روکار به شیوه اجرا و مسیر عبور لوله‌ها مربوط است.

در سیستم توکار، لوله‌های گاز درون دیوار، کف یا سقف ساختمان جاسازی می‌شوند و پس از اتمام عملیات، از دید عموم پنهان می‌مانند. این روش معمولاً در زمان ساخت یا نوسازی کامل بنا اجرا می‌شود و جلوه‌ای مرتب و تمیز به محیط می‌دهد.

در مقابل، لوله‌کشی گاز روکار روی دیوارها یا در سطح خارجی بنا انجام می‌شود و تمامی مسیرها قابل رؤیت هستند. این روش به دلیل سهولت نصب و عدم نیاز به تخریب دیوار، برای پروژه‌های بازسازی یا تغییرات محدود در ساختمان گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شود. در نتیجه، انتخاب بین این دو روش به شرایط عمر ساختمان، نوع پروژه و سطح دسترسی به زیرساخت‌ها بستگی دارد.

6-جنس لوله‌ها و نوع اتصالات

جنس لوله و نوع اتصالات، فاکتوری دیگر در بررسی تفاوت لوله‌کشی گاز روکار و توکار است.

در اجرای لوله‌کشی گاز توکار معمولاً از لوله‌های فولادی مانیسمان (Seamless) و API استفاده می‌شود. این لوله‌ها بدون درز جوش و به‌صورت یکپارچه تولید می‌شوند، در نتیجه مقاومت بالایی در برابر فشار و خوردگی دارند. در پروژه‌های توکار، به دلیل قرارگیری لوله درون سازه، عایق‌کاری حرارتی و رطوبتی نیز الزامی است تا از زنگ‌زدگی و نشتی در طول زمان جلوگیری شود.

در مقابل، در لوله‌کشی گاز روکار معمولاً از لوله‌های درزدار استفاده می‌شود که طی فرآیند نورد و جوشکاری تولید می‌گردند. این لوله‌ها از جنس فولاد سیاه بوده و اغلب دارای پوشش گالوانیزه یا رنگ مقاوم برای افزایش دوام در برابر رطوبت و نور مستقیم خورشید هستند.

7-مقاومت در برابر عوامل محیط

لوله‌های گاز روکار در تماس مستقیم با هوای آزاد قرار دارند و در معرض عواملی مانند رطوبت، تغییرات دما، تابش مستقیم خورشید یا بارش باران هستند. این شرایط می‌تواند باعث زنگ‌زدگی، پوسیدگی یا کاهش عمر مفید لوله شود. بنابراین، استفاده از پوشش‌های ضدخوردگی، رنگ مقاوم یا محافظ‌های فلزی در این روش الزامی است.

در مقابل، لوله‌کشی گاز توکار به‌دلیل قرار گرفتن درون دیوار یا کف، از تماس مستقیم با عوامل محیطی مصون است. با این حال، رطوبت موجود در مصالح یا نشتی‌های جزئی در بلندمدت می‌تواند خطرآفرین باشد؛ از این رو استفاده از لوله‌های باکیفیت بالا و اجرای صحیح عایق‌کاری بسیار ضروری است.

 8-ظرفیت، سایز و فشار گاز

از دیگر تفاوت‌های مهم بین لوله‌کشی گاز توکار و روکار می‌توان به سایز لوله‌ها و ظرفیت عبور گاز اشاره کرد.

در اغلب پروژه‌ها، لوله‌های توکار برای انتقال حجم بالای گاز با فشار بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ به‌ویژه در خطوط اصلی ساختمان یا تأسیسات صنعتی. در حالی که لوله‌های روکار معمولاً برای انشعابات داخلی، مسیرهای کوتاه یا انتقال گاز با فشار پایین‌تر طراحی می‌شوند.

به‌طور کلی، انتخاب نوع لوله، قطر و جنس آن باید بر اساس محاسبات دقیق فشار، دبی و نوع مصرف انجام گیرد تا ایمنی شبکه به‌طور کامل تضمین شود.

بررسی دو روش لوله گاز توکار و روکار از دید مهندس ناظر

مهندسان ناظر تأسیسات معمولاً توصیه می‌کنند که در صورت امکان، ترکیبی از هر دو روش به کار گرفته شود؛ یعنی بخش‌هایی که نیاز به دسترسی دائم دارند به‌صورت روکار و قسمت‌های داخلی و کم‌خطر به‌صورت توکار اجرا شوند.

این ترکیب باعث افزایش ایمنی، سهولت نگهداری و بهینه‌سازی هزینه می‌شود. به‌عنوان مثال، مسیر اصلی گاز در راهروها و دیوارهای جانبی می‌تواند توکار باشد، اما لوله‌های فرعی نزدیک به وسایل گازسوز مانند بخاری یا اجاق گاز به‌صورت روکار نصب شوند تا در مواقع اضطراری تعمیر سریع انجام گیرد.

در نهایت، پاسخ دقیق به پرسش لوله کشی گاز توکار بهتر است یا روکار؟ این است که هیچ‌کدام بر دیگری برتری مطلق ندارند. هر روش بسته به شرایط پروژه، بودجه، نوع ساختمان، نیاز به زیبایی یا دسترسی آسان، می‌تواند بهترین انتخاب باشد.

اگر ایمنی، دوام بالا و ظاهر منظم برایتان اهمیت دارد و ساختمان در حال ساخت است، لوله کشی گاز توکار بهترین گزینه است. اما اگر در حال بازسازی هستید و هزینه کمتر برایتان اهمیت دارد، لوله کشی گاز روکار انتخاب منطقی‌تر و کم‌هزینه‌تری خواهد بود.

نکات اجرایی مهم پیش از انتخاب روش مناسب لوله کشی گاز

پیش از اجرای دو روش لوله کشی گاز روکار و توکار نکات اجرایی زیر باید رعایت شوند:

• نوع ساختمان: در ساختمان‌های نوساز، توکار منطقی‌تر است؛ در ساختمان‌های قدیمی یا بازسازی‌شده، روکار توصیه می‌شود.
• محل عبور لوله: از عبور لوله از داخل سقف کاذب، حمام یا نزدیکی کابل برق خودداری شود.
• تست نشت قبل از بهره‌برداری: در هر دو روش الزامی است، ولی در توکار باید قبل از پوشاندن مسیر انجام شود.
• دسترسی به شیر اصلی: محل نصب شیر باید در دسترس و خارج از محدوده پوشانده‌ شده باشد.
• رعایت استاندارد شرکت ملی گاز: تنها لوله، اتصالات و شیرآلات تأیید شده مجاز به استفاده هستند.

این موارد در پاسخ به سؤال اصلی یعنی لوله کشی گاز توکار بهتر است یا روکار؟ نقش تعیین‌کننده دارند.

نکته کلیدی آن است که در هر دو روش، استانداردهای ایمنی، تست نشت و استفاده از لوله‌های باکیفیت و نصاب مجاز شرکت گاز رعایت شود.

مزایا و معایب لوله کشی گاز توکار

لوله کشی گاز به روش توکار مزایا و معایب زیر را دارد:

مزایا

• زیبایی ظاهری: تمام مسیر لوله درون دیوار پنهان می‌شود و ظاهر ساختمان منظم‌تر خواهد بود.
• کاهش خطر ضربه: از تماس مستقیم لوله با وسایل و افراد جلوگیری می‌شود.
• مناسب برای پروژه‌های نوساز: در زمان ساخت، به‌راحتی در طراحی سازه لحاظ می‌شود.

معایب

• مشکل در تعمیرات: در صورت نشت یا خرابی، دسترسی به لوله‌ها دشوار و پرهزینه است.
• ریسک نشت پنهان: ممکن است نشتی گاز در مدت زمان طولانی تشخیص داده نشود.
• لزوم رعایت دقیق استانداردها: استفاده از اتصالات غیرمجاز یا جوش نامناسب، خطرناک است.

مزایا و معایب لوله کشی گاز روکار

لوله کشی گاز روکار دارای مزایا و معایب زیر است:

مزایا

• دسترسی آسان: در صورت نشت یا خرابی، تعمیر لوله گاز به شکل سریع و کم‌هزینه انجام می‌شود.
• ایمنی بالاتر در تشخیص نشت: مسیر لوله‌ها قابل رؤیت است.
• مناسب برای ساختمان‌های قدیمی: بدون نیاز به تخریب دیوار، قابل اجراست.

معایب

• ظاهر نه‌چندان زیبا: لوله‌ها در معرض دید هستند و ممکن است جلوه داخلی را کاهش دهند.
• احتمال ضربه و خوردگی بیشتر: به‌دلیل تماس مستقیم با محیط احتمال ضربه و خوردگی بیشتر است.
• نیاز به نگهداری مداوم‌تر: برای جلوگیری از زنگ‌زدگی یا پوسیدگی وجود پوشش محافظت ضروری است.

بهترین انتخاب برای پروژه شما، لوله‌کشی گاز توکار یا روکار؟

در پاسخ به این سؤال مهم که لوله کشی گاز توکار یا روکار؟ باید گفت که هیچ‌یک بر دیگری برتری مطلق ندارد، بلکه انتخاب بین آن‌ها کاملاً به شرایط پروژه، نوع سازه و بودجه بستگی دارد.

اگر ساختمان در مرحله ساخت است و قصد دارید ظاهری منظم و ایمن داشته باشید، لوله‌کشی توکار بهترین گزینه است؛ البته به شرط رعایت کامل اصول فنی، عایق‌کاری و تست نشتی پیش از اتمام کار. اما در پروژه‌هایی که بازسازی یا تغییر مسیر در اولویت است، یا نیاز به دسترسی سریع برای نگهداری و تعمیر وجود دارد، استفاده از سیستم روکار مقرون‌به‌صرفه‌تر و منطقی‌تر خواهد بود.

به بیان ساده‌تر، ایمنی، شرایط اجرایی و طول عمر مفید لوله‌ها سه عامل اصلی در انتخاب نهایی میان لوله‌کشی گاز توکار و روکار هستند.

سوالات متداول